ECHA PRZESZŁOŚCI

Katafrakci byli najcięższym typem kawalerii w czasach starożytnych m.in. w armiach Seleucydów, Sarmatów, Partów, Sasanidów, także Rzymian. Używani byli później w średniowieczu m.in. Cesarstwie Wschodniorzymskim. Hellenistyczni katafrakci nosili brązowe kirysy, segmentowe osłony rąk i nagolenice, hełm tracki z brodatą maską jeźdźca. Opancerzane były również konie. Zazwyczaj byli uzbrojeni w długą na 4-4,5 m włócznię (xyston) oraz miecz.  Katafrakci Seleukidów w starciu z Rzymianami  pod Magnezją, 190 p.n.e. (rys. Igor Dzis)           Źródłem na podstawie, którego powstała powyższa ilustracja jest relief pochodzący z balustrady sanktuarium Ateny w Pergamonie z ok. 183 roku p.n.e. Obecnie znajduje się w berlińskim Muzeum Pergamońskim. Elementy z reliefu użyte do tej rekonstrukcji to: miecz w pochwie wyglądający na typ 'xiphos', kirys z brązu (który ma jeden z jeźdźców), ewentualnie płócienny pancerz 'linothorax' (widoczny u drugiego spadającego jeźdźca), hełm konia (naczół

Zbroja z Dendry jest datowaną na koniec XV/początek XIV wieku p.n.e. mykeńską zbroją płytową. Znajduje się w Muzeum Archeologicznym w Nauplionie. Wykonana została z 15 brązowych płyt połączonych elastycznie rzemieniami. Składa się z dwóch (napierśnego i tylnego) pancerzy, płytowego fartucha, naramienników, nagolenników i obojczyka (kołnierza osłaniającego szyję). Uzupełnienie zbroi stanowi hełm z kłów dzika z metalowymi policzkami chroniącymi boki głowy. Zbroja z Dendry zapewniała noszącemu ją pełną ochronę, osłaniając go od podbródka do kolan. Mogła być przeznaczona dla wojownika powożącego rydwanem bojowym. Mykeńska zbroja płytowa (Muzeum Archeologiczne w Nauplionie)  oraz rekonstruktor Dan Howard

Była to słynna francuska formacja gwardyjska. Spopularyzował ją w kulturze masowej Aleksander Dumas (ojciec). Formacja muszkieterów została utworzona w 1622 roku przez króla Ludwika XIII. Podobnie jak dragoni mogła walczyć jako lekka kawaleria albo piechota. Pojawia się w trylogii Aleksandra Dumasa (Trzej muszkieterowie, Dwadzieścia lat później i Wicehrabia de Bragelonne). Główni bohaterowie (Atos, Portos, Aramis i d'Artagnan) są właśnie królewskimi muszkieterami. Powieści te, zwłaszcza pierwsza z nich, były wielokrotnie adaptowane na potrzeby filmu. W 1664 roku w wyniku reformy muszkieterów podzielono na dwa oddziały (po wcieleniu gwardii kardynalskiej noszącej czerwone kasaki).  Mousquetaire de la Garde, 1630 (rys. Velimir Vuksic)           Pierwszy z nich nazwano szarzy muszkieterowie ("mousquetaires gris"), a drugi czarni muszkieterowie ("mousquetaires noirs"). Nazwy wzięły się od koloru koni, których dosiadali. Mogli służyć w muszkieterach królewskich jedyn

Każdy zna Kolumba, Magellana czy Cooka. Czy znani są odkrywcy starożytnej Grecji i Rzymu? Planuję przedstawić kilka takich postaci. Przez jednych był Pyteasz z Massalii był postrzegany jako fantasta czy wręcz oszust, przez innych zaś jako genialny astronom i podróżnik. Urodził się około 350 roku p.n.e. w Massalii (dzisiejsza Marsylia w południowej Francji). W wieku ok. 40 lat wyruszył w podróż na północ. Wypłynął wówczas na wody Oceanu Atlantyckiego.  Pyteasz z Massalii (rys. Joan Francesc Oliveras)         Pyteasz żeglował głównie nocami aby nie napotkać fenickich okrętów wojennych kontrolujących te wody. Płynął wzdłuż wybrzeży dzisiejszej Portugalii, Hiszpanii i Francji. Miał opłynąć Wyspy Brytyjskie (w tym Wyspy Szetlandzkie). Część badaczy uważa, że Pyteasz mógł dotrzeć do Islandii, która opisywana była przez niego jako Ultima Thule. Pozostawił pierwsze wiadomości o Germanach (przy ujściu Łaby). Statek Pyteasza mógł być dierą o długości ok. 45 m, szerokości do 7,6 m i zanurzeniu ok

Landsknechci wyróżniali się ekstrawaganckimi, jaskrawymi strojami: wamsy (obcisłe kaftany), pludry (krótkie spodnie do kolan lub połowy uda), kapelusze z szerokimi rondami zdobione piórami, jedwabne pończochy, skórzane trzewiki. Oddziały landsknechtów wywodziły się z krajów niemieckojęzycznych, jednak służyły w rozmaitych armiach w Europie pod koniec XV i w XVI wieku. Landsknechci zbrojni byli w kusze, rusznice, piki, halabardy, miecze typu Katzbalger i ciężkie dwuręczne miecze Zweihänder (na obrazie) lub Flamberg (z głownią płomienistą).   Landsknechci z ok. 1520 roku na obrazie Gustave'a Jeana Jacqueta

Opancerzeni gladiatorzy typu Crupellarii zostali po raz pierwszy wspomniani przez historyka Tacyta w I wieku n.e. Za panowania drugiego cesarza rzymskiego Tyberiusza plemiona Treveri i Aedui doprowadziły w 21 roku n.e. do buntu galijskiego przeciwko Rzymowi. Crupellarii, ciężko opancerzeni galijscy gladiatorzy, walczyli przeciwko rzymskim legionistom. Legioniści sięgnęli za dolabry (narzędzia będące połączeniem toporów i czegoś w rodzaju kilofów), które w tym wypadku wydają się być skuteczniejsze od gladiusów. Crupellarius był typem ciężkiego, mocno opancerzonego gladiatora w czasach imperium rzymskiego, wywodzącym się z Galii.  Walka gladiatorów z legionistami rzymskimi, 21 rok n.e. (rys. Peter Dennis) Crupellarius miał praktycznie całkowicie od stóp do głowy uzbrojenie segmentowe. Mógł mieć na torsie słynny segmentowy pancerz znany dziś pod terminem 'lorica segmentata' (zbroja segmentowa) oraz 'manica' - segmentową osłonę rąk i nóg. Jego broń stanowić mógł gladius. No

Niezwykły, nieznany wcześniej egzemplarz hełmu rzymskiego typu Montefortino został odnaleziony na wraku rzymskiego statku w lipcu 2019 roku. Wszystko wskazuje na to, że został zatopiony przez flotę Kartagińczyków podczas bitwy morskiej koło Wysp Egadzkich, która rozegrała się 10 marca 241 roku p.n.e., w czasie I wojny punickiej. Kartagina poniosła wówczas klęskę. Hełm wraz z rekonstrukcją Francesco Gallucio           Hełm jest typowym przykładem stylu Montefortino (najpopularniejszego hełmu legionowego III-I w. p.n.e.), z jednym małym szczegółem. Na górze dzwonu znajduje się głowa gryfa, która była ozdobą mocowania pióropusza. Jest to pierwszy znany przykład tego takiego detalu. Jeszcze wiele nieznanych obecnie typów antycznego uzbrojenia czeka na odkrycie.

Figurki kobiet były typowe dla sztuki minojskiej okresu późnego. Datowane są ok. 1700-1450 p.n.e. i sporo z nich znajduje się w Muzeum Archeologiczne w Heraklionie na Krecie. Przedstawiają postacie ubrane w tzw. stroje dworskie. Ubiór składał się z szerokiej spódnicy i obcisłego kaftanika odsłaniającego piersi. Są to postacie kapłanek lub wyobrażenia boginek.   Minojska wężowa bogini, figurka w skali 1/6 bazująca na słynnym znalezisku           Figurki, najczęściej o charakterze wotywnym były wykonywane z gliny, fajansu (np. bogini z wężami), kości słoniowej oraz brązu. Wyrób figurek wotywnych przetrwał najdłużej na Krecie, po upadku pałaców i związanej z nimi sztuki dworskiej. Bogini z wężami znajduje się w sali IV Muzeum Archeologiczne w Heraklionie.

Niewiarygodnie mały złoty kozioł i kamienny lew zostały znalezione w grobowcu w Gonur Depe w Turkmenistanie. Porównując przy ludzkim palcu, biorąc pod uwagę, że mają ok. 4000 lat - te maleńkie figurki wydają się być jeszcze bardziej niezwykłe. Gonur Depe jest stanowiskiem archeologicznym datowanym na okres od 2400 do 1600 p.n.e., położonym około 60 km na północ od Mary w Turkmenistanie. Składa się z dużej osady wczesnej epoki brązu. Jest to „stolica” lub główna osada kompleksu archeologicznego BMAC.  Złoty kozioł i kamienny lew z Gonur Depe.  Źródło zdjęcia: Katy Tzaralunga           Baktryjsko-Margiański Zespół Archeologiczny (ang. Bactria–Margiana Archaeological Complex), znany również jako Cywilizacja Oxus to kultura archeologiczna rozwijająca się w okresie epoki brązu, obejmująca swoim zasięgiem dzisiejsze tereny północnego Afganistanu, wschodniego Turkmenistanu, południowego Uzbekistanu i zachodniego Tadżykistanu.

Dzisiaj kończy się trwający od 4 lutego słynny karnawał w Wenecji. "Il Carnevale di Venezia" jest najpopularniejszym karnawałem w Europie. Ulice są pełne kolorowych masek, ubiorów nawiązujących do różnych epok (przeważnie XVIII wieku), muzyki i zabawy. Głównym miejscem, w którym odbywają się karnawałowe wydarzenia jest Plac św. Marka, zwany w tym czasie "największą salą balową Europy". Można spotkać tam najwięcej osób przebranych w bogato zdobione stroje. Niezbędnym elementem każdej kreacji jest wenecka maska. Mieszkańcy Wenecji prześcigają się w ich produkcji. Tradycyjne maski wywodzą się z Commedie dell´Arte, włoskiej komedii ludowej powstałej w połowie XVI wieku. Aktorzy występowali w charakterystycznych kostiumach.  W czasie karnawału Wenecję odwiedzają turyści z całego świata. Pierwsza pisemna wzmianka pochodzi z 1268 roku. Wówczas karnawał trwał nawet kilka miesięcy. Noszenie masek wykorzystywano do ukrycia swojej płci oraz występków, o czym świadczy na przykł

Pełne brody z wąsami są częściej kojarzone z sąsiadami Egiptu na Bliskim Wschodzie (Sumerami, Babilończykami, Fenicjanami itp.) i Libią niż z samym Egiptem. Powszechnie znane są małe spiczaste bródki, nieraz doczepiane za pomocą paska, noszone symbolicznie przez faraonów. Jednak przez pewne krótkie okresy w starożytnym Egipcie broda w połączeniu z wąsami były kwintesencją męskości. Już przez krótki okres Starego Państwa (ok. 2657-2166 p.n.e.) była modna kombinacja brody i wąsów. We wczesnym okresie Średniego Państwa (ok. 2050-1900 p.n.e.) maski trumienne prezentowały tego typu zarost, co widzicie powyżej.  Egipskie maski grobowe z wczesnego  okresu Średniego Państwa, ok. 1950 p.n.e.           Style masek mówią nam, że byli to książęta, a także prawdopodobnie wysocy urzędnicy, około 1950 roku p.n.e. Wąsy i brody od czasu do czasu wchodziły w kanon egipskiej mody zawsze na krótki czas. Znacznie później, w Nowym Państwie (lata 1570-1070 p.n.e.), posągi wysokich urzędników miały przysadzis

Większość znanych nam współcześnie hełmów i innego uzbrojenia gladiatorskiego zawdzięczamy Pompejom. Erupcja Wezuwiusza zakonserwowała miasto wraz z niemal nienaruszonymi, niezwykłymi artefaktami na wieki. Widoczne na ilustracji typy gladiatorów to: 1. Retiarius (sieciarz) – walczył trójzębem, sztyletem oraz siecią, bez hełmu. Jedyną ochroną retiariusa była wykonana z brązu osłona lewego barku o nazwie galerus za którą w razie potrzeby mógł osłonić swoją głowę i manica osłaniająca ramię wykonana z metalowych lub skórzanych pasów, czasami z naszytych na skórę łusek. 2. Secutor - gladiator walczący najczęściej z retiariusem. Był uzbrojony w miecz gladius i drewnianą tarczę przypominającą tarcze legionisty rzymskiego. Jego uzbrojenie ochronne składało się z osłony ramienia trzymającego miecz, zamkniętego hełmu bez wystających elementów (aby sieciarzowi trudniej było zarzucić na przeciwnika sieć) i nagolenicy. Walka gladiatorów secutora i retiariusa w Pompejach (rys. Peter Connolly) Zapewn

Boreasz, w mitologii greckiej, był bogiem wiatru i uosobieniem wiatru północnego. Uosabiał zimny, gwałtowny wiatr, wiejący z północy, zdolny wyrządzać wielkie szkody. Co ciekawe w antycznej Grecji właśnie jego imieniem oznaczano jedną ze stron świata – północ. Boreasz był synem tytana Astrajosa i tytanidy Eos. Kult tego bóstwa powszechny był wśród żeglarzy i rolników. Ofiarami jakie mu składano były baran i kogut. Za ojczyznę Boreasza uważano Trację na północ od Morza Egejskiego.  Boreasz wyrządza szkoda flocie -  grafika z gry Immortal Concquest           Był ojcem nieśmiertelnych koni bojowych Achillesa, Ksantosa i Baliosa, które galopowały z prędkością wiatru. Boreasz porwał księżniczkę ateńską Orejtyję, z która miał dwóch bliźniaczych synów – Kalaisa i Zetesa. W momencie narodzin chłopcy mieli całkowicie ludzki wygląd, później jednak wyrosły im z ramion złote skrzydła. Obaj zginęli z ręki Heraklesa. Córkami Boreasza były: Kleopatra i Chione, kochanka Posejdona, która urodziła mu sy

W 480 roku p.n.e. perski król Kserkses I z dynastii Achemenidów poprowadził swoją wielką armię ku Grecji. Teby prezentowały inną postawę niż Ateny czy Sparta. Kilkanaście postów niżej pisałem o bitwie pod Termopilami. Chociaż kontyngent 400 został wysłany do Termopil (hoplici poddali się, wypalono im piętna), rządząca arystokracja wkrótce potem dołączyła do króla Persji. Z wielką gotowością i gorliwie walczyła w jego imieniu w bitwie pod Platejami w 479 roku p.n.e. Ateńczycy odnieśli zwycięstwo w trudnej walce z Tebańczykami znajdującymi się po drugiej stronie. Według Herodota Grecy walczący po stronie Persów "celowo walczyli źle". Tebańczycy wycofali się z pola bitwy, jednak w innym kierunku niż Persowie, co ochroniło ich przed dalszymi stratami. Zdrada greckich Teb (rys. Roger Payne)           Warto zwrócić uwagę na pewien szczegół widoczny na ilustracji. Rzeźby greckie były malowane. Farby nie były trwałe przez stulecia, toteż w epoce renesansu artyści naśladujący antyczny

Mosqueteros de la Guardia del Rey, czyli Królewscy Muszkieterowie Gwardii byli hiszpańską jednostką gwardyjską w czasach wojny o sukcesję hiszpańską (prowadzonej w latach 1701–1714 pomiędzy Wielką Brytanią, Holandią, Austrią i Sabaudią a Francją, Hiszpanią, Bawarią i Kolonią o władztwo nad Hiszpanią i dominację w Europie). Byli kopią słynnej jednostki francuskiej Mousquetaires de la Garde utworzonej 1622 roku przez króla Ludwika XIII, spopularyzowanej przez Aleksandra Dumasa w powieści "Trzej muszkieterowie". Umundurowanie Hiszpanów było bardzo zbliżone do tejże francuskiej analogicznej formacji.  Mosqueteros de la Guardia del Rey, 1702-04 ("Dragona" nr 2, kwiecień 1993)