Greccy hoplici pod Termopilami, 480 p.n.e.

        Bitwa pod Termopilami jest jedną z kilku kojarzonych przez przeciętnego człowieka. Została stoczona pomiędzy wojskami greckimi, perskimi w sierpniu 480 roku p.n.e. na wąskim przesmyku Termopile w czasie II wojny perskiej. Utrwaliła się na stałe w popkulturze i świadomości ludzkiej. Mit 300 Spartan jest wciąż żywy inspirując twórców do dziś. Symonides z Keos (ok. 556-468 p.n.e.) słynny liryk grecki napisał na grobie Leonidasa:

ὦ ξεῖν', ἀγγέλλειν Λακεδαιμονίοις ὅτι τῇδε κείμεθα τοῖς κείνων ῥήμασι πειθόμενοι

Dosłownie: "O cudzoziemcze, powiedz Lacedemończykom, że wierni ich prawom, tu leżymy"

Wersja powszechnie utrwalona: "Przechodniu, powiedz Sparcie, tu leżym jej syny, wierni jej prawom do ostatniej godziny." 

Na ilustracji: Spartańscy hoplici pod Termopilami, 480 p.n.e. (rys. Marek Szyszko).

        Nie do końca wyglądało to tak, że było tam wyłącznie 300 Spartan po stronie greckiej. Władca Sparty stał na czele hoplitów składających się z 300 rodaków i kilku tysięcy żołnierzy z innych greckich miast-państw (polis). Według Herodota siły Greków składały się z 300 hoplitów spartańskich i 1000 towarzyszących im periojków, 500 hoplitów z Mantinei, 500 z Tegei, 120 z Orchomenos w Arkadii, 1000 innych Arkadyjczyków, 400 Koryntian, 200 hoplitów z Flejus i 80 z Myken. Ponadto do wojsk należał kontyngent z Beocji: 700 żołnierzy z Tespiów, 1000 z Malis, 1000 z Fokidy, „wszyscy” z Lokrydy Opunckiej i 400 z Teb. W sumie armia grecka liczyć mogła co najmniej 7200 ludzi. Byli także liczni heloci służący Spartanom. Przez 3 dni armia dowodzona przez Leonidasa odpierała ataki wielotysięcznej armii perskiej króla Kserksesa I z dynastii Achemenidów. Persowie nie byli w stanie przejść wąskim przesmykiem mimo przewagi liczebnej. W bitwie pod Termopilami Spartanie stawiali zaciekły opór, jednak na skutek zdrady Efialtesa (który zdradził górską ścieżkę prowadzącą na tylko armii greckiej) przeważająca liczba Persów zmiażdżyła siły greckie. Tebańczycy poddali się, wypalono im piętna, przed wojskami perskimi droga została otwarta. Życie stracilo tysiące Greków. Poświęcenie Leonidasa i jego wojowników dało czas armii greckiej. Postać króla Sparty została symbolem bohaterstwa i mężnego poświęcenia, nawet w sytuacji bez wyjścia. Kilka bitew w historii Polski nosi miano "polskich Termopil". Mit poległych 300 Spartan jest wciąż żywy - będąc zarazem inspiracją dla twórców literatury, malarstwa czy szczególnie dziś - kinematografii. Grecy mawiają obecnie "Μολών λαβέ" (Chodź i weź). Była to odpowiedź skierowana do Kserksesa, której Leonidas udzielić miał perskim posłom.

        Warto opisać też widocznych tu piechurów. Greccy hoplici obok rzymskich legionistów są najbardziej znanymi w kulturze masowej piechurami okresu starożytności, a także jednymi z najbardziej w dziejach. Falanga grecka królowała w rejonie Morza Śródziemnego kilka stuleci. Poza Grecją falanga hoplitów używana była przez m.in. Etrusków, Rzymian (na długo przed legionami), Kartagińczyków, a sami Grecy byli popularnymi najemnikami w innych armiach np. Persji Achemenidów.

        Podstawowe uzbrojenie hoplity z okresu archaicznego i klasycznego (VII-IV wiek p.n.e.) składało się z:

- włócznia - dory (około 2,5–3 m długości),

- krótki miecz - machaira lub kopis (zakrzywione, jednosieczne) lub xiphos (prosty, obosieczny),

- dużo okrągła i wypukła tarcza - aspis,

- hełm z brązu - najczęściej w stylu korynckim (zasłaniającym nos i poliki), iliryjskim (o podobnym dzwonie, jednak odsłaniającym całą twarz), w czasach klasycznych także chalkidyckim (wywodzący się od korynckiego jednak z mniejszą osłoną nosa i polików, niekiedy na zawiasach) lub stożkowy 'pilos' o prostej budowie (czasami z nakarczkiem i osłoną polików), a pod koniec okresu klasycznego frygijskim (w kształcie czapki frygijskiej, nieraz z osłoną twarzy w kształcie brodatej maski),

- kirys z brązu (początkowo typu dzwonowego, później tzw. atlety ze stylistyką mięśni); w okresie klasycznym pojawia się dodatkowo pancerz płócienny - linothorax,

- dopasowane nagolenice z brązu.

Na ilustracji: Pomnik Leonidasa w Termopilach (zdjęcie własne)